Jaman baheula, baheulaning baheula, di sabundeureun Jatiluhur, Purwakarta ayeuna, mash keneh loba leuweung geledegan. Leuweung gonggong simagonggong, leuweung si sumenem jati. Ari anu ngageugeuh di eta leuweung katut gunung-gunung di sabudeureunana, hiji lelembut titisan siluman jaman Sangkuriang. Ngarana Jonggrang Kalapitung. Awakna jangkung badag tanding gunung. Kulitna hideung lestreng. Bulu kumis jeung jenggotna sagede-gede tambak injuk. Buukna gimbal, kakara oyag lamun katebak angin baliung. Estu pikagilaeun jeung pikasieuneun pisan. Mun ngomong, sorana handaruan tading gugur. Hese ngabedakeunana, naha keur leuleuy atawa keur ambek.
Hiji mangsa, Sang Jonggrang Kalapitung hayang nguseup di Walungan Citarum, lantaran hayang ngadahar beuleum lauk. Sanggeus ngahuleng sakedapan, taya deui carana iwal ti kudu menta tulung ka urang lembur nu aya di sisi Walungan Citarum, nya eta Lembur Cisarua. Barang nepi ka birit lembur, tuluy hohoak ngageroan urang dinya.
“Hey, urang lembur, ka darieu, euy!” sorana handaruan ka madhab papat.
Ngadenge panggero Jonggrang Kalapitung, teu sirikna sapangeusi lemburtamplok nyalampeurkeun.
“Aya pikersaeuin naon Juragan ngempelkeun abdi di dieu? Abdi sadayana sayogi upami juragan aya kapalay,” ceuk kokolot lembur.
“Ha ha ha, hade, hade. Tapi ulah nyebut Juragan, euy, da uing mah lain menak. Ulah nyebut Bapa deuih, da lain pejabat. Uing mah hayang disebut Aa,” ceuk Jonggrang Kalapitung gumasep bari muril-muril kumisna anu sagede catang kalapa. Barabat atuh manehna nyaritakeun kahayangna. Hayang nguseup di Walungan Citarum. Anu matak rek menta tulung ka urang lembur, pangnyieunkeun useup anu gede, talina anu gede, sakalian jeung eupan-na deuih.
Pamenta Jonggrang Kalapitung ditedunan ku urang lembur. Terus bae atuh digaraer babarengan, gotong royong rempug jukung nyieun useup raksasa. Sanggeus mangbulan-bulan, useup teh jadi. Gedena sagede jangkar kapal cai, tali useupna ku tambang dadung anu panjangna puluhan meter.
Gancangna carita, eta useup teh terus bae digotong ka birit lembur rek dipasrahkeun ka Jonggrang kalapitung. Ari srog, kasampak anu ngengken useup the keur sarek kerek gagauran luhureun batu cadas anu lempar tur nyusun saperti bangku jeung korsi, sisi Citarum. Nepi ka ayeuna tempat sarena Jonggrang Kalapitung teh masih keneh aya, anu ku urang dinya mah disebut batu korsi. Malah ceuk sakaol mah, eta teh tempat babadamian, kaasup basa Sangkuriang ngayakeun babadamian jeung siluman-siluman nu rek ngabendung Citarum pameredih Dayang Sumbi.
Nenjo anu nyegrek gagauran, saurang oge euweuh anu wani ngahudangkeun. Sanggeus sabulan didagoan, kakara Jonggrang Kalapitung nyaring. Hudang bari gigisik. Manehna kaget nenjo loba jelema di sabudeureunana.
“Hey, aya naon ieu teh, bet karumpul di dieu?” pokna.
“Nu mawi, abdi ngempel di dieu teh ngantosan Aa gugah. Ieu bade masrahkeun pesenan tea,” ceuk kokolot lembur.
“Oh, heueuh,heueuh. Nuhun, euy. Alus pagawean teh, kapake ku Aa mah. Ari eupan na aya?” ceuk Jonggrang Kalapitung bari ngilikan useup jeung talina.
“Aya, ieu hulu munding.”
Hulu munding dicomot, tuluy dilelepkeun kana useup. Lung bae dialungkeun ka Walungan Citarum, lebah leuwi nu pangjerona. Talina diulur nepa ka manehna kari nyekel tungtungna.
Jonggrang Kalapitung nguseup bari dilalajoan ku sakabeh pangeusi lembur. Nangtungna ngajegang. Sukuna nu sabeulah nincak gunung, ari nu sabeulah deui napak kana tangkal bungur anu kacida gedena. Salila sabulan manehna ngajega kitu; nepi ka gunung anu ditincakna jadi bongkok sarta tangkal bungurna ampir paeh anu ku urang dinya mah disebut “sarang”. Anu matak nepi ka ayeuna gunung the nelah bae Gunung Bongkok, ari urut tangkal bungurna jadi pilemburan anu nelah Lembur Bungursarang, bawahan Desa Cisarua, Jatiluhur.
Dina poe kaopat puluh useup teh oyag-oyagan. Gancang bae atuh ku Jonggrang Kalapitung the di centok sataker tanaga. Ku lantaran lepas teuing nyentokna, useup teh ngacleng jauh pisan ka tukangeunana. Dibetot hese. Ari pek ngait kana leuweung awi haur. Ku Jonggra Kalapitung dibetot sataker tanaga, nepi ka sakabeh haur di dinya ka pangkas, tapakna jadi papak, lira nu beunang ngararata. Nu matak nepi ka ayeuna di dinya mah tara aya haur anu jangkung sosoranganan. Upama kabeneran aya oge, sok peunggas, jadi papak jeung nu sejenna. Nepi ka kiwari eta leuweung teh katelah ngaranna Leuweung Haurpapak.
Jonggrang Kalapitung panasaran, laun kaon anu nganggut teh? Barang diilikan, horeng simanahoreng ukur lauk jeler. Asup kana hulu munding anu geus jadi tangkorek. Lantaran keuheul, eta jeler teh dibalangkeun, nya ragrag di Lembur Cilele, Desa Cisarua, Jatiluhur. Tah, tempat ragragna jeler teh jadi empang, anu nepi ka kiwari ku urang Cisarua mah disarebut Kubang.
Ku lantaran teu meunang bae lauk gede, lila-lila Jonggrang Kalapitung teh lapar. Karepna rek menta tulung ka urang lembur, tapi geus euweuh saurang-saurang acan, lantaran kalabur sarieuneun nenjo Jonggrang Kalapitung ambek-ambekan. Nu aya teh ngan tangkal jengkol. Kabeneran deuih buahna meuhpeuy leubeut. Henteu talangke, jengkol teh dipupu, tuluy dikeremus sacanggeum-sacanggeum. Na atuh barang rek kiih bet ngarasa nyeri. Horeng simanahoreng Aa Jonggrang Kalapitung teh jengkoleun.
Manehna gulang-guling bari gagauran nahan kanyeri. Tuluy bae ngucapkeun supata, “Hey tangkal jengkol atah warah! Sia geus ngalantarankeun aing nyeri kiih! Ayeuna ku aing rek ditumpurkeun! Nepi ka iraha bae oge, di daerah ieu tangkal jengkol moal bisa jadi!”
Ceuk ujaring carita, sanggeus kajadian kitu mah Jonggrang Kalapitung teh leungit tanpa lebih, ilang tanpa karana. Ngan nepi ka ayeuna di wewengkon Cisarua mah teu kungsi aya tangkal jengkol anu bisa jadi, cenah mah lantaran disupata ku Jonggrang Kalapitung.
(Diropea ku Budi RT, tina Jonggrang Kalapitung: Cerita Rakyat Kabupaten Purwakarta, beunang Man SL.)